Prawo karne i wykroczenia

Postępowanie w sprawach o wykroczenia dotyczy spraw „lżejszych” gatunkowo spraw niż te, które są rozpoznawane w postępowaniu karnym, a często dotyczy spraw drobnych, nawet błahych, ale mimo to podlegających sankcji. W związku z tym procedura prowadzenia postępowania dotyczącego wykroczenia jest znacznie odformalizowana. Postępowanie to jest szybkie, nie wymaga (zazwyczaj) udziału prokuratora, ani przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego.

Czynności w toku postępowania wyjaśniającego powinny zostać zakończone w ciągu miesiąca od ich podjęcia, a ich celem jest ustalenie jedynie czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie oraz zebranie danych niezbędnych do sporządzenia takiego wniosku. Czynności te podejmuje się najczęściej i w miarę możności w miejscu popełnienia czynu bezpośrednio po jego ujawnieniu.

Co więcej, jeżeli okoliczności czynu nie budzą wątpliwości to organ może ograniczyć utrwalenie czynności wyjaśniających do sporządzenia notatki urzędowej, zawierającej ustalenia niezbędne do sporządzenia wniosku o ukaranie.

Ten tryb postępowania powoduje, że osoby podejrzane o popełnienie wykroczenia na etapie postępowania wyjaśniającego często nie ustanawiają obrońcy.

Przepis przyznający prawo do ustanowienia obrońcy przez osobę, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie (art. 4 § 2 i 3 k.p.w.) został wprowadzony do Kodeksu postępowania w sprawach w wykroczenia ustawą z dnia 15 maja 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 841), która weszła w życie w dniu 1 sierpnia 2015 r.

Wcześniej, w związku z brakiem regulacji ustawowej, kwestię tę przesądzał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 czerwca 2014 r. wydany w sprawie sygn. akt K 19/13, w którym Trybunał stwierdził:

1. Art. 4 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395, ze zm.) w zakresie, w jakim pomija prawo osoby, wobec której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, do korzystania z obrońcy na etapie czynności wyjaśniających, o których mowa w art. 54 § 1 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 i art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Art. 38 § 1 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim nie przewiduje na etapie czynności wyjaśniających, o których mowa w art. 54 § 1 tej ustawy, prawa dostępu do akt dla osoby, wobec której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie, jest niezgodny z art. 2 i art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Z mojego doświadczenia wynika, że już sam udział obrońcy w czynnościach na etapie postępowania wyjaśniającego może spowodować, że organ odstąpi od wniesienia do sądu wniosku o ukaranie w sprawie wątpliwej, w której istnieje duża szansa na wydanie wyroku uniewinniającego. Dzięki temu można uniknąć niepotrzebnego stresu oraz zaoszczędzić czas i pieniądze.

Należy pamiętać, że sprawa o wykroczenie często nie kończy się jedynie na wymierzeniu kary za ten czyn w oparciu o Kodeks wykroczeń, ale może także pociągać za sobą daleko idące konsekwencje w sferze majątkowej.

Jakie? O tym napiszę w kolejnym artykule.